Waarom versnelt de tijd onze levenslopen? Hoe besteden we onze tijd? Hebben we meer of juist minder tijd? En kan een 11e eeuws skelet genetisch met je verwant zijn? Dit nummer van Sociologie Magazine graaft naar kennis over Tijd. Met een essay van Mark Elchardus over De symboliek van de toekomst en de tijdsbestedingsonderzoeken van het SCP. Met de rubriek Methode over de apps waarmee enqueteurs onderweg zijn, een artikel over EU-migranten en de Socioblogie over waarom Amerikanen hun gras alleen schaamtevol sproeien: #droughtshaming. Mis niet de column van Liesbet van Zoonen over moeders en Breaking Bad. En lees alvast het redactioneel;) Met veel dank aan alle auteurs en redacteuren van dit nummer.

Reis door de sociale tijd Sociologie_04_2015.indb

Nederland was lange tijd zeldzaam eigenwijs als het ging om de chronologische tijd. Tot begin jaren veertig, moest je je horloge onderweg af en toe bijstellen. De spoor- en telegraaftijd volgde de Greenwich Mean Time (nu UTC), maar steden weigerden dit na te volgen en oriënteerden zich naar de meridiaan. De Amsterdamse tijd week daar 19 minuten en 32 seconden van af en werd afgerond naar 20 minuten. En die tijd was eigenlijk de tijd van de plaatsen Gorcum en Loenen, want daar was het exact 20 minuten later dan in Greenwich. Behoorlijk autonoom was dit alles wel, want de buurlanden België en Frankrijk en Duitsland (+ 1) namen de GMT-meting wel gewoon over.  Het bood het reizen door Nederland wel iets extra’s, een reis-door-de-tijd-gevoel als je bij aankomst met de trein je horloge verstelde.

De natuurlijke tijd
Sinds die ‘eigenwijze tijd’ is de chronologische tijd meer en meer verwijderd geraakt van een natuurlijke, meridiaangerelateerde tijd. Het sociale tijdsbegrip is niet geïnspireerd op zon en maan, eb en vloed, en heeft een andere relatie met de seizoenen; het bezit culturele en economische dimensies die, soms diametraal, op de natuurlijke tijd kunnen staan. Zo werkt de markt anti-cyclisch, omdat appels die lang bewaard worden of van ver worden aangevlogen, duurder verkocht worden tijdens het locale, niet-natuurlijke, appelseizoen. En zijn tal van sociale uitvindingen georganiseerd volgens niet-natuurlijk-biologische-tijdstructuren. Naar school gaan Nederlandse kinderen als ze exact vier jaar worden, niet omdat er een specifieke aanleiding is ze vanaf deze verjaardag te institutionaliseren. Met pensioen gaan we op de pensioengerechtigde leeftijd, omdat dit zo georganiseerd is, omdat de arbeidsmarkt het vereist en niet omdat het enig natuurlijk, biologisch moment van arbeidsuittreding markeert.

Hoe ingenieus deze sociale uitvindingen ook mogen zijn, van UTC tot  appelmarktwerking tot pensioenleeftijden, ergens knarst het en roept het onvrede op wanneer de sociale tijd niet goed past bij de natuurlijke tijd. Is die spagaat tussen natuurlijke en sociale tijd af te lezen aan de gejaagdheid uit het SCP-tijdbestedingsonderzoek, aan de versnellende levens in de levensloopdocumentaires en aan het neo-romantisch stadstuinieren? Dit nummer van Sociologie Magazine kan worden gelezen als een analytische reis door de sociale tijd.

ES/nov2015.